២.១ សេចក្តីណែនាំអំពីច្បាប់កម្មសិទ្ធិឯកជនរបស់កម្ពុជា

All Cambodian land title records were destroyed between 1975 and 1979. Consequently, after the war, proving land ownership was almost impossible. In 1989, a succession of new laws and regulations were passed allowing private ownership of land. The 2001 Land Law created the land registry system which serves to issue land titles and remains in place today.

រាល់ប័ណ្ណកម្មសិទ្ធិដីធ្លីទាំងអស់ត្រូវបានបំផ្លាញនៅចន្លោះឆ្នាំ ១៩៧៥ និង ១៩៧៩ ។ ដូច្នេះបន្ទាប់ពីសង្គ្រាម ការផ្តល់ជូនកម្មសិទ្ធិដីធ្លីស្ទើរតែមិនអាចទៅរួចទេ។ នៅឆ្នាំ ១៩៨៩ ច្បាប់ និងបទបញ្ជាថ្មីៗត្រូវបានអនុម័ត ដែលអនុញ្ញាតឲ្យមានកម្មសិទ្ធិឯកជនលើដីធ្លី។ ច្បាប់ភូមិបាលឆ្នាំ ២០០១ បានបង្កើតប្រព័ន្ធចុះបញ្ជីដីធ្លីដែលបម្រើឲ្យការចេញប័ណ្ណកម្មសិទ្ធិដីធ្លី ហើយនៅតែបន្តអនុវត្តនៅថ្ងៃនេះ។ ចាប់តាំងពីឆ្នាំ ២០០១ ប័ណ្ណកម្មសិទ្ធិដីធ្លីជាង ២ លានត្រូវបានចេញឲ្យប្រជាជនកម្ពុជា។ កម្មសិទ្ធិ ឬសិទ្ធិកាន់កាប់អចលនវត្ថុអាចត្រូវបានបង្ហាញដោយទម្រង់មួយក្នុងចំណោមបីយ៉ាងនៃប័ណ្ណកម្មសិទ្ធិដីធ្លីរបស់កម្ពុជា លិខិតកាន់កាប់ (ជាទូទៅគេហៅថាប្លង់ទន់) លិខិតបញ្ជាក់កម្មសិទ្ធិ (ដែលគេស្គាល់ជាទូទៅថាជាប្លង់រឹង ដែលរួមបញ្ចូលទម្រង់ថ្មីនៃ វិញ្ញាបនប័ត្រដែលគេហៅថា“ ប្លង់ LMAP”) និងទម្រង់នៃកម្មសិទ្ធិឯកជននៅក្នុងអគារសហកម្មសិទ្ធិ (ត្រូវបានគេស្គាល់ផងដែរថាជាប្លង់កម្មសិទ្ធិរួម)។

សូមកត់សម្គាល់ថា នេះគ្រាន់តែជាទិដ្ឋភាពទូទៅនៃយន្តការច្បាប់ដែលមាននៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា។ Realestate.com.kh ណែនាំថាអ្នកទិញសក្តានុពលត្រូវស្វែងរកជំនួយផ្នែកច្បាប់ឯករាជ្យ និងវិជ្ជាជីវៈមុនពេលទិញអចលនទ្រព្យនៅក្នុងព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាតាមរយៈវិធីសាស្ត្រខាងក្រោម។

២.២ ប្លង់រឹង

ប័ណ្ណសម្គាល់សិទ្ធិគឺជាវិញ្ញាបនប័ត្រកម្មសិទ្ធិដែលផ្តល់ជូនដោយមន្ទីរដែនដីនៃក្រសួងរៀបចំដែនដីនគរូបនីយកម្ម និងសំណង់ និងជាការទទួលស្គាល់ជាផ្លូវការនៃកម្មសិទ្ធិលើអចលនទ្រព្យនៅកម្ពុជា។

ប័ណ្ណទាំងនេះមានព័ត៌មានទូលំទូលាយទាក់ទងនឹងកម្មសិទ្ធិ ហើយត្រូវបានប្រគល់ជូនដោយក្រសួងរៀបចំដែនដី។ វាមិនស្របច្បាប់ទេ សម្រាប់ជនជាតិបរទេសក្នុងការកាន់កាប់អចលនទ្រព្យក្រោមកម្មសិទ្ធិប្លង់រឹង។ ប្លង់រឹងមានតែសម្រាប់ជនជាតិខ្មែរប៉ុណ្ណោះ។

វាត្រូវចំណាយពេលប្រហែល ៤ ទៅ ៦ សប្តាហ៍ ដើម្បីដំណើរការផ្ទេរប័ណ្ណកម្មសិទ្ធិ។ ការផ្ទេរប្រាក់ត្រូវបង់ពន្ធបន្ថែម ៤ %។

២.៣ ប្លង់ទន់

ប័ណ្ណទន់គឺជាទម្រង់នៃភាពជាម្ចាស់តាមទំនៀមទំលាប់នៅប្រទេសកម្ពុជា។ ប្លង់ទន់ភាគច្រើនត្រូវបានប្តូរទៅជាប្លង់រឹង ដែលជាដំណើរការមួយដែលបានបន្តអស់រយៈពេលជាច្រើនឆ្នាំមកហើយ។

ប្លង់ទន់ត្រូវបានចេញនៅថ្នាក់ស្រុក និងឃុំប៉ុណ្ណោះ មិនមែនថ្នាក់ជាតិទេ។ ជារឿយៗអាជ្ញាធរមូលដ្ឋានអាចចេញប័ណ្ណទន់ក្នុងរយៈពេលពី ១០ ថ្ងៃនៃថ្ងៃធ្វើការ។ ថ្លៃសេវាសម្រាប់ប្លង់ទន់គឺទាបជាងថ្លៃសេវាសម្រាប់ប្លង់រឹង។

ទោះបីប្លង់ទន់មិនត្រូវបានចុះបញ្ជីនៅថ្នាក់ជាតិក៏ដោយពួកគេនៅតែត្រូវបានគេចាត់ទុកថាជាសិទ្ធិកាន់កាប់ដីធ្លី។ ទោះជាយ៉ាងណាការផ្ទេរប្លង់ទន់គឺក៏ត្រូវបង់ពន្ធប្រថាប់ត្រា ៤ %ដែរ។

២.៤ គម្រោងគ្រប់គ្រង និងរដ្ឋបាលដីធ្លី (ប្លង់រឹងប្រព័ន្ធ ឬប្លង់ LMAP)

ប្លងLMAP គឺជាមានទំរងបែបបទមានសុវត្ថិភាពបំផុត ហើយចុងក្រោយបង្អស់នៃប្លងរឹងក្នុងប្រទេសកម្ពុជា។

ប្លង់ LMAP បន្ថែមព័ត៌មាន GPS ដែលមិនមានដាក់បញ្ចូលទេលើប្លង់រឹងពីមុន។ ចំណុចសម្គាល់ភូមិសាស្ត្រទាំងនេះកំណត់ពីព្រំប្រទល់នៃដីធ្លីនីមួយៗ ជៀសវាងលទ្ធភាពនៃជំលោះណាមួយលើដី។

ប្រវត្តិប្លង់ LMAP៖

នេះ​ជា​គម្រោង​មួយ​ដែល​បានដាក់​ឱ្យប្រើ​ប្រាស់​ជា​លើកដំបូង​នៅក្នុង​ប្រទេស​កម្ពុជា​ក្នុង​ឆ្នាំ​២០០២​ដោយ​ធនាគារពិភពលោក បន្ទាប់ពី​ទទួលបាន​ការយល់ព្រម​ពី​រដ្ឋាភិបាល ហើយ​គម្រោង​នេះ​បង្កើតឡើង​ក្នុង​គោលបំណង​លើកកម្ពស់​សុវត្ថិភាព​លើ​កម្មសិទ្ធិ​កាន់កាប់​ដីធ្លី​តាមរយៈ​ការចុះបញ្ជី និង​ការចេញ​ប្លង់​កម្មសិទ្ធិ​ដល់​ម្ចាស់​អចលនទ្រព្យ​ជាពិសេស​សម្រាប់​ម្ចាស់​អចលនទ្រព្យ​ងាយ​រងគ្រោះ​។ ក្រសួង​រៀបចំ​ដែនដី​នគរូបនីយកម្ម និង​សំណង់​គឺជា​ភ្នាក់ងារ​ដែល ទទួលខុសត្រូវ​អនុវត្ត​ន៍​សម្រាប់​ដំណើរការ​នេះ​នៅក្នុង​ប្រទេស​ក្រ​កម្ពុជា​។​

អត្ថប្រយោជន៍របស់ប្លង់ LMAP:

ប្លងLMAP គឺជាមានទំរងបែបបទមានសុវត្ថិភាពបំផុត ហើយចុងក្រោយបង្អស់នៃប្លងរឹងក្នុងប្រទេសកម្ពុជា។

ប្លង់ LMAP គឺជា​ប្រភេទ​ប័ណ្ណ​កម្ម​សិទ្ធ​ដីធ្លី​ដែល​រឹងមាំ​បំផុត និងទំនើបបំផុតដែលមាននៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា។ មុនពេលបង្កើតប្លង់កម្មសិទ្ធិដីធ្លីនេះ ក្រសួងរៀបចំដែនដីបានលះបង់ពេលវេលារបស់ខ្លួនក្នុងការដោះស្រាយវិវាទដីធ្លីដោយសារកង្វះភាពច្បាស់លាស់លើព្រំដែន។ នៅទីបំផុតក្រសួងព្យាយាមរៀបចំប្រព័ន្ធដែលអាចទុកចិត្តបាន សម្រាប់ការគ្រប់គ្រងដីរបស់ប្រទេស។

ប្លង់រឹង LMAP ផ្តល់ឲ្យម្ចាស់នូវភាពជាក់លាក់ទាក់ទងនឹងទំហំ និងព្រំដែននៃដីរបស់ពួកគេ។ វាអាចត្រូវបានប្រើជាឧបករណ៍សម្រាប់ការពារការភ័ន្តច្រឡំជាមួយម្ចាស់ដីផ្សេងទៀត ហើយជារឿយៗមានតម្លៃខ្ពស់ជាងនេះដោយសារតែភាពអាចជឿជាក់បានរបស់វា។

ដំណើរការដាក់ពាក្យស្នើសុំប្លង់ LMAP៖

ការដាក់ពាក្យសុំប្លង់ LMAP ពាក់ព័ន្ធនឹងដោយផ្ទាល់ជាមួយក្រសួងរៀបចំដែនដី នគរូបនីយកម្ម និងសំណង់ និងមន្ត្រីពាក់ព័ន្ធផ្សេងៗ។ នេះដោយសារតែការពិតដែលថាប្លង់ LMAP ត្រូវបានទទួលស្គាល់នៅថ្នាក់ជាតិ។

ការទទួលបានប្លង់ LMAP ត្រូវចំណាយពេលពី ៦ ទៅ ១២ ខែដែលនេះជាការអនុវត្តលើអចលនទ្រព្យ ដែលត្រូវបានធ្វើការស្ទង់មតិរួចហើយ។

មិនមានកម្រៃសេវាជាក់លាក់គិតប្រាក់សម្រាប់ប្លង LAMP ឡើយ។

ដំណើរការដាក់ពាក្យសុំពាក់ព័ន្ធនឹងម្ចាស់ដី ត្រូវបញ្ជូនឯកសារ និងទម្រង់ពាក្សស្នើសុំឲ្យបានត្រឹមត្រូវទៅក្រសួងរៀបចំដែនដី។ ឯកសារបន្ថែមរួមមានបង្កាន់ដៃលិខិត ឬកិច្ចព្រមព្រៀងដែលបញ្ជាក់ពីកម្មសិទ្ធិលើទ្រព្យ ដែលមិនទាន់មានប័ណ្ណកម្មសិទ្ធិ។ ប្លង់រឹង ឬទន់ត្រូវបានទាមទារសម្រាប់ការធ្វើបច្ចុប្បន្នភាពទៅជាប្លង់ LMAP រួមជាមួយកិច្ចព្រមព្រៀងទិញ-លក់។

ឯកសារបន្ថែមដូចជាអត្តសញ្ញាណប័ណ្ណ សៀវភៅគ្រួសារ សំបុត្រកំណើត និងសំបុត្រអាពាហ៍ពិពាហ៍ក៏ចាំបាច់ផងដែរក្នុងដំណើរការដាក់ពាក្យសុំ។

នៅពេលដែលបានដាក់ស្នើពាក្យសុំ ពាក្យនោះនឹងត្រូវបានត្រួតពិនិត្យដោយក្រសួងរៀបចំដែនដីនគរូបនីយកម្ម និងមន្រ្តីដីធ្លីនឹងពិនិត្យរាល់ឯកសារទាំងអស់។ ក្នុងអំឡុងពេលនៃការដាក់ពាក្យសុំក្រសួងនឹងកំណត់ថាតើដីនេះអាចទទួលយកបានដែរឬទេ។ ប្រសិនបើមានជំលោះណាមួយក្នុងចំណោមម្ចាស់ដីក្នុងអំឡុងពេលដំណើរ មន្ត្រីជំនាញអាចដោះស្រាយវិវាទជាជាងការយករឿងក្តីទៅតុលាការ។

កត្តាសំខាន់មួយទៀត ដែលត្រូវពិចារណាគឺដំណើរការផ្តល់ប័ណ្ណកម្មសិទ្ធិ LMAP មិនទាន់ត្រូវបានអនុវត្តនៅទូទាំងប្រទេសនៅឡើយ។ តំបន់ជាច្រើននៃប្រទេសមិនទាន់ត្រូវបានធ្វើការស្ទង់មតិជាមួយប្រព័ន្ធ GPS នៅឡើយទេ។

មាន៣ដំណាក់ដែលម្ចាស់អាចស្វែងរកប្លង LMAP:

ប្រសិនបើក្រសួងរៀបចំដែនដីកំពុងអនុវត្តដំណើរការផ្តល់ប័ណ្ណកម្មសិទ្ធិដីធ្លី (LMAP) នៅក្នុងភូមិ ឬតំបន់ដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅជាប់នឹងនោះ អាជ្ញាធរមូលដ្ឋានមានកាតព្វកិច្ចជូនដំណឹងដល់អ្នកកាន់កាប់អចលនទ្រព្យទាំងអស់ថាពួកគេអាចចុះឈ្មោះសម្រាប់ការផ្តល់ប័ណ្ណកម្មសិទ្ធិLMAP។

ប្រសិនបើការចេញប័ណ្ណកម្មសិទ្ធិ LMAP បានបញ្ចប់រួចហើយនៅតំបន់ដែលដីតាំងនៅ នោះម្ចាស់អាចដាក់ពាក្យស្នើសុំដោយផ្ទាល់ទៅក្រសួងរៀបចំដែនដី។

ផ្ទុយពីនេះប្រសិនបើអចលនទ្រព្យរបស់អ្នកស្ថិតនៅក្នុងតំបន់ដែលមិនបានត្រូវចុះបញ្ជីកម្មសិទ្ធិប្លង់ LMAP នោះម្ចាស់ដីមិនអាចដាក់ពាក្យសុំប្លង់រឹង LMAP បានទេ។ ទោះយ៉ាងណាម្ចាស់កម្មសិទ្ធិក្នុងតំបន់ទាំងនេះនៅតែអាចដាក់ពាក្យសុំប្លង់រឹងសិន មុនពេលផ្ទេរទៅជាប្លង់ LMAP ។

ដើម្បីដឹងថាតើប្លង់ LMAP អាចត្រូវបានអនុវត្តនៅក្នុងតំបន់ជាក់លាក់ណាមួយ ម្ចាស់ដីត្រូវពិនិត្យមើលជាមួយអាជ្ញាធរមូលដ្ឋានដូចជា មេភូមិ ឬមេឃុំ និងទីស្នាក់ការសុរិយោដី។

២.៥ ប្លង់កម្មសិទ្ធិរួម (កម្មសិទ្ធិរបស់ជនបរទេសនៃអគារសហកម្មសិទ្ធិ)

២.៥.១ ទិដ្ឋភាពទូទៅនៃប្លង់កម្មសិទ្ធិរួម

ក្នុងឆ្នាំ២០០៩ ប័ណ្ណកម្មសិទ្ធិត្រូវបានណែនាំ និងអនុញ្ញាតឱ្យជនជាតិបរទេសកាន់កាប់អគារឯកជនដែលមានកម្មសិទ្ធិរួមគ្នានៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជាដោយអនុលោមតាមនីតិវិធី និងលក្ខណៈវិនិច្ឆ័យជាក់លាក់។ ប័ណ្ណកម្មសិទ្ធិត្រូវបានអនុវត្តដើម្បីជំរុញការវិនិយោគបរទេសនៅក្នុងទីផ្សារអចលនទ្រព្យក្នុងស្រុក និងព្រមទាំងទទួលយកជនបរទេសដែលកំពុងស្វែងរកកម្មសិទ្ធិលើអចលនទ្រព្យលំនៅដ្ឋាន និងពាណិជ្ជកម្មនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា។

ប័ណ្ណសម្គាល់សិទ្ធិ (strata title) គឺសំដៅលើវិញ្ញាបនប័ត្របញ្ជាក់ពីកម្មសិទ្ធិរបស់បុគ្គលនីមួយៗក្នុងអគារសហកម្មសិទ្ធិ។ ប្លង់កម្មសិទ្ធិរួមអាចអនុវត្តបានទាំងអចលនទ្រព្យលំនៅដ្ឋាន និងពាណិជ្ជកម្ម។ ឧទាហរណ៍អគារការិយាល័យសម្រាប់គោលបំណងពាណិជ្ជកម្ម ឬអគារលំនៅដ្ឋាន អគារខុនដូ ឬកន្លែងប្រើប្រាស់ចម្រុះនៅក្នុងអគារខ្ពស់សហកម្មសិទ្ធិ ដែលអាចត្រូវបានកាន់កាប់ដោយប្លង់កម្មសិទ្ធិរួម។

អគារសហកម្មសិទ្ធិគឺជាសំណង់អគារ ឬសំណង់ដែលម្ចាស់ជាច្រើនរស់នៅរួមគ្នា។ ក្នុងអគារមានតំបន់ឯកជន ដែលកាន់កាប់ផ្តាច់មុខដោយសហម្ចាស់ និងកន្លែងផ្សេងទៀតដែលជាកម្មសិទ្ធិទូទៅ។

ប្លង់កម្មសិទ្ធិរួមអនុញ្ញាតឱ្យជនបរទេសមានសិទ្ធិកាន់កាប់រហូតដល់ ៧០ % នៃអគារសហកម្មសិទ្ធិ ដែលផ្តល់ជូនថាជនបរទេសអាចទិញអចលនទ្រព្យនៅជាន់ខាងលើជាន់ទី១ ឬខ្ពស់ជាងនេះ។ ជនបរទេសមិនត្រូវបានអនុញ្ញាតិឲ្យធ្វើជាម្ចាស់យូនីតជាន់ផ្ទាល់ដីនៅក្នុងអគារសហកម្មសិទ្ធិទេ។ យ៉ាងហោចណាស់ ៣០ % នៃអគារសហកម្មសិទ្ធិត្រូវតែជាកម្មសិទ្ធិរបស់ជនជាតិខ្មែរ។ ល័ក្ខខ័ណ្ឌទាំងនេះត្រូវបានអនុវត្តចំពោះអាគារដែលមានប្លង់កម្មសិទ្ធិរួម ដែលបានចុះឈ្មោះក្រោយឆ្នាំ២០០៩ ។

២.៥.២ ការទិញលំនៅដ្ឋាននៃគម្រោងអភិវឌ្ឍន៍មានប្លង់កម្មសិទ្ធិរួម

ការបង្កើតប្លង់កម្មសិទ្ធិរួម៖

ដំបូងអ្នកអភិវឌ្ឍន៍ទទួលបានដីដែលមានប្លងរឹងក្នុងនាមក្រុមហ៊ុនអភិវឌ្ឍន៍។

ពីប្លង់រឹងដើម បន្ទាប់មកអ្នកអភិវឌ្ឍន៍ត្រូវបំបែកអចលនទ្រព្យទៅជាប្លង់រឹងដាច់ដោយឡែកពីគ្នាសម្រាប់អ្នកទិញម្នាក់ៗ។ ប្លង់រឹងទាំងនេះតំណាងឱ្យចំណែកនៃកម្មសិទ្ធិនៅក្នុងគម្រោង។

នៅដំណាក់កាលនេះ ក្រសួងរៀបចំដែនដីនគរូបនីយកម្មនឹងពិនិត្យមើលស្ថានភាពទូទៅផងដែរ។ អ្នកអភិវឌ្ឍន៍ត្រូវដាក់លិខិតអនុញ្ញាតសាងសង់រួមជាមួយផែនការរចនាសម្ព័ន្ធលម្អិតទៅក្រសួងរៀបចំដែនដីនគរូបនីយកម្ម និងសំណង់ ហើយបន្ទាប់មកប័ណ្ណកម្មសិទ្ធិរួមនឹងត្រូវបានចេញជូន។

នៅពេលដែលប្លង់កម្មសិទ្ធិត្រូវបានផ្តល់ទៅឱ្យក្រុមហ៊ុនអភិវឌ្ឍន៍ បន្ទាប់មកពួកគេអាចចែកចាយដល់អ្នកទិញ។ ប្លង់កម្មសិទ្ធិរួមចុងក្រោយត្រូវបានដាក់ស្នើបន្ទាប់ការសាងសង់ត្រូវបានបញ្ចប់យ៉ាងហោចណាស់ ៨០ % ដោយទទួលបានលិខិតអនុញ្ញាតឱ្យបញ្ចប់ការសាងសង់។

ធ្វើដូចម្តេចដើម្បីធានាថាគម្រោងមានប្លង់កម្មសិទ្ធិរួមត្រឹមត្រូវតាមច្បាប់៖

ប្លង់កម្មសិទ្ធិរួមទាំងនេះត្រូវបានចុះបញ្ជីនៅក្រសួងរៀបចំដែនដី ដែលជាស្ថាប័ន្ធជាតិកម្រិតខ្ពស់បំផុត សម្រាប់ការចុះបញ្ជីប័ណ្ណកម្មសិទ្ធិ។ ដើម្បីផ្ទៀងផ្ទាត់ភាពស្របច្បាប់នៃប័ណ្ណកម្មសិទ្ធិមុនពេល ទិញអ្នកទិញគួរតែពិនិត្យលើប្លង់រឹងរបស់អ្នកអភិវឌ្ឍន៍ និងផែនការអភិវឌ្ឍមេ ហើយត្រូវពិនិត្យឯកសារទាំងនេះជាមួយក្រសួង។ ឯកសារទាំងនេះអនុញ្ញាតឱ្យអ្នកទិញអាចទទួលបានព័ត៌មានសំខាន់ៗអំពីម្ចាស់កម្មសិទ្ធិ អចលនទ្រព្យ និងប្រភេទប្លង់កម្មសិទ្ធិ។

កិច្ចព្រមព្រៀងការទិញ-លក់ គួរតែយោងទៅលើប្លង់កម្មសិទ្ធិរួម និងព័ត៌មានលម្អិតនៃសហកម្មសិទ្ធិ។ បើគ្មានការលើកឡើងអំពីឯកសារទាំងនេះនៅក្នុងកិច្ចព្រមព្រៀងមួយទេ វាគួរតែជាការសញ្ញាគួរឲ្យប្រុងប្រយ័ត្នសម្រាប់វិនិយោគិន។

ក្នុងករណីណាក៏ដោយ Realestate.com.kh សូមណែនាំឱ្យស្វែងរកជំនួយផ្នែកច្បាប់ ដែលមានឯករាជ្យ និងវិជ្ជាជីវៈមុនពេលទិញអចលនទ្រព្យនៅកម្ពុជាដែលមានប្លង់កម្មសិទ្ធិរួម។

២.៥.៣ ថ្លៃសេវា និងពន្ធ សម្រាប់ការស្នើសុំប្លង់កម្មសិទ្ធិរួម

មានថ្លៃសេវាសាធារណៈសម្រាប់ការប្តូរប្លង់រឹងទៅជាប្លង់កម្មសិទ្ធិរួម​ និងមានតម្លៃសេវាសាធារណៈសម្រាប់ផ្ទេរប័ណ្ណកម្មសិទ្ធិនីមួយៗទៅឱ្យអ្នកទិញផងដែរ។ ពន្ធលើការផ្ទេរសិទ្ធិក៏អាចអនុវត្តបានដែរនៅពេលផ្ទេរប្លង់។ នៅពេលសំណុំឯកសារបញ្ជាក់ត្រូវបានពិនិត្យ និងទទួលយកដោយក្រសួងរៀបចំដែនដី ហើយឯកសារដដែលដែលមានទម្រង់បំពេញបន្ថែមមួយចំនួនត្រូវបានបញ្ជូនទៅអគ្គនាយកដ្ឋានពន្ធដារ។

នៅទីនេះ មន្ត្រីពន្ធដារនឹងចេញចំនួនតម្លៃពន្ធដែលត្រូវបង់លើការផ្ទេរសិទ្ធិ។ ពន្ធលើការផ្ទេរត្រូវបានគណនាតាមអត្រា ៤ % នៃតម្លៃខុនដូ។ តម្លៃដែលត្រូវអនុវត្តនៅបង់ពន្ធ ៤%គឺខ្ពស់ជាងរវាងពន្ធដែលបានបង់សម្រាប់ខុនដូក្នុងកិច្ចព្រមព្រៀងលក់ និងកិច្ចសន្យាទិញលក់ ឬតម្លៃខុនដូដោយប្រើអត្រា ដែលបានចេញដោយក្រសួងសេដ្ឋកិច្ ចនិងហិរញ្ញវត្ថុ។

បន្ទាប់ពីការបង់ពន្ធត្រូវបានអនុម័តដោយអគ្គនាយកដ្ឋានពន្ធដារក្រសួងរៀបចំដែនដីនឹងបញ្ចប់ការផ្ទេរសិទ្ធិលើប័ណ្ណកម្មសិទ្ធិ។

ទាំងអ្នកទិញ និងអ្នកអភិវឌ្ឍន៍ត្រូវតែមានវត្តមាននៅក្រសួងរៀបចំដែនដី នៅពេលផ្ទេរកម្មសិទ្ធិ។ ១៤ នេះមានន័យថាអ្នកទិញមុនគម្រោង ការចាំបាច់ត្រូវត្រឡប់មកប្រទេសកម្ពុជាវិញសម្រាប់ដំណើរការប្រគល់ផ្ទះ និងប្រគល់ប័ណ្ណកម្មសិទ្ធិរួមក្រោយពីសាងសង់រួច។

២.៦ កម្មសិទ្ធិរបស់ជនបរទេសតាមរយៈការបង្កើតក្រុមហ៊ុន

យន្តការមួយទៀតដែលអនុញ្ញាតឲ្យជនបរទេសអាចទិញដីនៅកម្ពុជាបានគឺតាមរយៈក្រុមហ៊ុនសាជីវកម្មក្នុងស្រុក។ ថ្លៃដើមនៃការបង្កើតក្រុមហ៊ុនកាន់កាប់ដីធ្លី ( landholding company) អាចខ្ពស់ជាងក្រុមហ៊ុនដទៃទៀតនៅពេលគិតពីថ្លៃពន្ធ និងសេវារដ្ឋបាល។ ទោះយ៉ាងណាក៏ដោយសម្រាប់វិនិយោគិនខ្នាតធំ ឬអ្នកអភិវឌ្ឍន៍អចលនទ្រព្យ ការចំណាយទាំងនេះអាចនឹងមិនមានបញ្ហានោះទេ បើប្រៀបធៀបទៅនឹងផលចំណេញដែលអាចទិញដីនៅក្នុង ប្រទេសកម្ពុជា។ នេះក៏អនុញ្ញាតឱ្យក្រុមហ៊ុនអាចកាន់កាប់អចលនទ្រព្យជាមួយប្លង់កម្មសិទ្ធិច្បាស់លាស់ណាមួយបានផងដែរ។

នីតិបុគ្គលជាបរទេសអាចកាន់កាប់ដីតាមរយៈក្រុមហ៊ុនមួយបាន ដោយផ្តល់ ៥១ ភាគរយនៃក្រុមហ៊ុននេះជាកម្មសិទ្ធិរបស់ភាគហ៊ុនក្រុមហ៊ុនកម្ពុជា។ ជនបរទេសក៏អាចការពារការវិនិយោគរបស់ពួកគេតាមរយៈការបង្កើតក្រុមហ៊ុនពីរ។ ច្បាប់នៃការវិនិយោគអនុញ្ញាតឱ្យវិនិយោគិនប្រើប្រាស់ដី និងជួលរយៈពេលវែងរហូតដល់ ៥០ ឆ្នាំ ជាមួយការបន្តកិច្ចសន្យាឡើងវិញបានផងដែរ។ អចលនទ្រព្យដែលទទួលបានដោយក្រុមហ៊ុនទីមួយ បន្ទាប់មកអាចត្រូវបានជួលឱ្យទៅក្រុមហ៊ុនទីពីរ ដែលបង្កើតឡើងដោយវិនិយោគិន។ វិធីសាស្រ្តនេះអាចមានប្រយោជន៍ក្នុងការបែងចែកភាពជាម្ចាស់ដីរបស់ក្រុមហ៊ុន និងអាជីវកម្មរបស់ក្រុមហ៊ុន។

ជាមួយនឹងការជួលអចលនទ្រព្យដែលទទួលបានតាមរយៈក្រុមហ៊ុន ភាគីបរទេសអាចគ្រប់គ្រងក្នុងរយៈពេលវែងលើដីនេះបាន។ ក្នុងស្ថានភាពនេះដីមិនអាចលក់បានទេ បើគ្មានការយល់ព្រមពីអ្នកជួល និងអ្នកដាក់ជួល(ម្ចាស់ដី)។ ទីបំផុតនេះមានន័យថារាល់ប្រតិបត្តិការទិញលក់ទាក់ទងនឹងដីត្រូវផ្តល់ការយល់ព្រមដោយវិនិយោគិនបរទេសជាមុនសិន។

មនុស្សជាច្រើនគិតថាវាមានសុវត្ថិភាព និងមានប្រសិទ្ធិភាព ដើម្បីទទួលបានអចលនទ្រព្យតាមរយៈក្រុមហ៊ុនដែលបានបង្កើតឡើង។ វាអាចឱ្យវិនិយោគិនបរទេសទទួលបានសិទ្ធិគ្រប់គ្រងគ្រប់គ្រងលើក្រុមហ៊ុនដោយស្របច្បាប់ ជាមួយឯកសារត្រឹមត្រូវ។

២.៧ កម្មសិទ្ធិរបស់ជនបរទេសតាមរយៈភាគីតំណាង

ទម្រង់ភាគីតំណាងមិនត្រូវបានទទួលស្គាល់ដោយច្បាប់កម្ពុជាឡើយ និងក៏មិនមានរចនាសម្ព័ន្ធច្បាប់ត្រឹមត្រូវដែរ។ Realestate.com.kh សូមណែនាំឱ្យស្វែងរកជំនួយផ្នែកច្បាប់ដែលមានភាពឯករាជ្យ និងវិជ្ជាជីវៈត្រឹមត្រូវ សម្រាប់សេណារីយ៉ូមួយនេះ។

២.៨ កម្មសិទ្ធិជនបរទេស​តាមរយៈសញ្ជាតិកម្ពុជា

នៅឆ្នាំ ១៩៩៦ ច្បាប់សញ្ជាតិបានធ្វើឱ្យជនបរទេសអាចដាក់ពាក្យសុំសញ្ជាតិខ្មែរ ដោយផ្អែកលើចំនួនទឹកប្រាក់ ដែលបានវិនិយោគនៅក្នុងប្រទេស។

Applying for citizenship as an investor will waive the conventional citizenship eligibility process, which involves the foreigner maintaining residency for 7 years (3 if the individual was born in Cambodia), as well as knowing Khmer history, language, and traditions. The citizenship applicant must also prove that he/she does not pose a threat to the safety of the nation and its people.

នៅពេលទទួលបានសញ្ជាតិរួចរាល់ ជនបរទេសនឹងអាចមានកម្មសិទ្ធិដីធ្លី និងអចលនទ្រព្យ ដែលដាក់ពួកគេ។ លើសពីនេះជនបរទេសអាចដាក់ពាក្យសុំសម្បទានមួយចំនួន ដែលមានសម្រាប់តែជនជាតិខ្មែរប៉ុណ្ណោះ។

ដោយសារតែមានផលប្រយោជន៍ច្រើននៅពេលបានទទួលបានសញ្ជាតិខ្មែរ ដូចនេះវាបានក្លាយជាទម្លាប់ធម្មតាសម្រាប់ក្រុមហ៊ុនអន្តរជាតិក្នុងការបញ្ជូនតំណាងឱ្យដាក់ពាក្យសុំសញ្ជាតិ ដើម្បីអាចទិញដី ឬអចលនទ្រព្យក្នុងនាមក្រុមហ៊ុន។ ច្បាប់ស្តីពីច្បាប់ស្តីពីសញ្ជាតិកម្ពុជាកំពុងត្រូវបានកែសម្រួលដោយមន្ត្រីជំនាញ។

២.៩ ការវិនិយោគដីតាមរយៈការជួលរយៈពេលវែង

ការជួលដីមានភាពងាយស្រួល និងចំណាយតិចជាងជម្រើសនៃភាពជាម្ចាស់ផ្សេងទៀត ដែលមានសម្រាប់ជនបរទេស។ ទោះយ៉ាងណាជម្រើសនេះពាក់ព័ន្ធនឹងដីដែលជាកម្មសិទ្ធិរបស់ពលរដ្ឋកម្ពុជា ហើយមិនអនុញ្ញាតឱ្យជនបរទេសអាចលក់អចលនទ្រព្យសម្រាប់យកផលចំណេញបានឡើយ។

រាល់ការជួលរយៈពេលយូរជាង ១៥ ឆ្នាំត្រូវចុះបញ្ជីនៅការិយាល័យដីធ្លីពាក់ព័ន្ធ។ កិច្ចព្រមព្រៀងជួលរយៈពេលវែងមានរយៈពេលរហូតដល់ ៥០ ឆ្នាំ។ ការជួលរយៈពេលវែងអាចរួមបញ្ចូលទាំងសិទ្ធិក្នុងការអភិវឌ្ឍដី។

២.១០ ការវិនិយោគនៅក្នុងប្រទេសតាមរយៈការគិតអំពីដី

ដីសម្បទានអនុញ្ញាតឱ្យបុគ្គល ឬនីតិបុគ្គលកាន់កាប់សិទ្ធិប្រើប្រាស់ និងអភិវឌ្ឍលើដី។ សម្បទានត្រូវបានបង្កើតឡើងក្រោមកិច្ចសន្យា ឬចេញដោយអាជ្ញាធររដ្ឋាភិបាល។

ដីសម្បទានដីសេដ្ឋកិច្ច (ELCs) គឺជាសម្បទានដែលត្រូវបានធ្វើច្រើនបំផុត ហើយជាទូទៅត្រូវបានផ្តល់ទៅឱ្យវិស័យកសិកម្ម។ ដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ចអនុញ្ញាតឱ្យវិនិយោគិនបោសសំអាតដីសម្រាប់គោលបំណងឧស្សាហកម្ម។ ដីសម្បទានត្រូវបានធ្វើឡើងក្នុងរយៈពេល ៥០ ឆ្នាំ ហើយអាចទទួលបានការបន្តកិច្ចសន្យាបន្ថែមទៀត។ ដីសម្បទានអាចផ្តល់ជូនបានត្រឹមតែដី ១០,០០០ ហិកតា ឬតិចជាងនេះប៉ុណ្ណោះ។

វិនិយោគិនត្រូវដាក់ពាក្យសុំតាមរយៈក្រសួងកសិកម្ម ដើម្បីទទួលបានសិទ្ធិលើគម្រោងដីជាក់លាក់របស់ពួកគេ។ តំណាងមកពីក្រសួងកសិកម្ម ក្រុមប្រឹក្សាអភិវឌ្ឍន៍កម្ពុជា និងអាជ្ញាធរខេត្តពាក់ព័ន្ធក៏នឹងត្រូវពិនិត្យ និងយល់ព្រមលើពាក្យសុំនេះដែរ។ នេះរួមបញ្ចូលទាំងការពិចារណាលើសក្តានុពលសង្គម និងការប៉ះពាល់បរិស្ថាននៃលការសម្បទាន។

បន្ទាប់ពីនាយកដ្ឋានទាំងនេះបានយល់ព្រមលើសំណើសម្បទានរួចរាល់ ការិយាល័យរបស់នាយករដ្ឋមន្រ្តីត្រូវតែចុះហត្ថលេខា និងផ្តល់សិទ្ធិដល់ក្រសួងកសិកម្មដើម្បីបញ្ចប់កិច្ចព្រមព្រៀងសម្បទានជាផ្លូវការ។ ដើម្បីបញ្ចប់ដំណើរការ និងផ្តល់សម្បទាន ជាធម្មតាមានរយៈពេលបហែលពី ៦ ទៅ ៩ ខែ។